Իր համեստությամբ ու երգարվեստին տված հարուստ ժառանգությամբ մշտապես առանձնացող բոլոր ժամանակների սիրված երգչուհի, ՀՀ ժողովրդական արտիստուհի Ռաիսա Մկրտչյանն այսօր էլ շարունակում է իր փառապանծ ազգին ներկայանալ մաքուր ու անարատ էստրադային կատարումներով, իր ապրած կյանքով ու ստեղծագործական ուղիով ապացուցելով, որ անաղարտ երգի կատարումը կարող է հարատևել, փառքդ թռչել, երգդ կանչել ու հողդ դարձնել ծով գանձ: Մեծատաղանդ երգչուհու հետ AAD.AM-ը պատիվ ունեցավ հանդիպել ու զրուցել հայ էստրադայի սկզբնավորման, կայացման ու իր վաստակի մասին:
Ինչպե՞ս սկսվեց Ռաիսա Մկրտչյանի ստեղծագործական ուղին:
Նախ պետք է ասեմ, որ իմ երազած ճանապարհը դաշնակահարուհու կարիերան էր: Այն ժամանակ էստրադային երգչուհի լինելը շատ պատվաբեր չէր, որովհետև թեթև ժանր էր համարվում: Սովետական շրջանում շատ ավելի տեղ էին տալիս դասական երաժշտությանն ու դասական երգիչներին: Բայց հենց այդ տարիներին սկսեց ձևավորվել մեր հայկական էստրադան, որի հիմքը դրեց Արտեմի Այվազյանը: Նա 30-ական թվականներին ստեղծեց առաջին նվագախումբը, որը հետագայում Կոնստանտին Օրբելյանի ձեռքն անցավ: Այդ շրջանում հիմնականում հրավիրվում էին երգիչներ դրսից (Ժակ Դուվալյան, Լարիսա Մոնդռուս, Մայա Կրիստալինսկայա): Իսկ ես շատ սիրել եմ ջազ այդ տարիներին և ռադիոհաղորդումներում հնչած համաշխարահային ջազի հիթերը ինքս լինելով դաշնակարուհի` փորձում էի վերարտադրել: Երբ արդեն սովորում էի Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարանի դաշնամուրային բաժնում, ընդմիջումների ժամանակ երգում էի: Ուսանողներով հավաքվում էին իմ շուրջն ու նվագում, երգում: Ուսումնական տարիներին կազմակերպվում էին ուսանողական «կապուստնիկներ», դրանք հետաքրքիր համերգային, սրամտության, ինտելեկտուալ հարցադրումներով միջոցառումներ էին, որի ժամանակ տարբեր ինստիտուտներից հրավիրում էին ուսանողության վառ ներկայացուցիչներին, որոնք կարող էին մասնակցել և անգամ մրցանակ շահել: Ես այդ «կապուստնիկներից» մեկի ժամանակ` կիթառ շահեցի, որը տվեցի եղբորս, և հետագայում նա Կ. Օրբելյանի նվագախմբում դարձավ բաս կիթառահար, չնայած որ ուներ այլ մասնագիտություն: Այդ ուսանողական փառատոնների ժամանակ, քանի որ Ռոբերտ Ամիրխանյանը, Մարտին Վարդազարյանն ու Մելիք Մավիսակալյանն էլ բարձր կուրսերում էին սովորում ու միմյանց լավ ճանաչում էինք, սկսեցին իրենց առաջին երգերի կատարումները վստահել ինձ և այդպես սկսվեց մեր ստեղծագործական համագործակցությունը: Դա եղավ հիմնական պատճառը, որ սկսեցի երգել: Դրան զուգահեռ լինելով բարձր կուրսի ուսանողուհի` դաշնամուրի դասեր էի տալիս Հրապարակի մոտ գտնվող զինվորական կենտրոնում, որտեղ զինվորականների համար նախատեսված 7-ամյա երաժշտական դպրոց կար:
Իսկ հետո ուսանողական ձեռքբերումներին հաջորդեցին ստեղծագործական հաջողությունները…
Այո, այդ ժամանակ արդեն Ռոբերտ Ամիրխանյանը գրել էր «Сто шагов» շատ գեղեցիկ երգը, որը ես էի երգում, նաև Ալեքսանդր Աճեմյանի «Երեկոն է, երբ իջնում…» երգն էինք գեղեցիկ կվարտետով ներկայացրել ու այդ երգերը հեռուստատեսությամբ հաղորդում էին: Մեր տան կողքին երրորդ կուլտուրայի տունն էր, որտեղ մեր ազգականն էր տնօրենը ու հենց այդտեղ էլ կազմավորվեց մեր երաժիշտների ինքնագործ խումբը (Սիմոն Տերյան, Ռոբերտ Ամիրխանյան, Ստեփան Շաքարյան, Ալիկ Զաքարյան, երգիչներից Սյոման էր, Մարգոն էր համալսարանի իսպանական բաժնից): Եվ թեպետ երիտասարդական ինքնագործ խումբ էր համարվում, բայց իրականում բոլորը պրոֆեսիոնալ երաժիշտներ էին, շատ լավ ծրագիր էր կազմված` և՛ արտասահմանյան երաժշտություն էր ընդգրկված, և՛ Ռ. Ամիրխանյանի, Մ. Վարդազարյանի, Մ. Մավիսակալյանի երգերը, որոնք հետագայում մեծ հաջողություն բերեցին: Կենտկոմին կից գործում էր ԿՄՕ-ն, որը մեր խումբը վերցրեց իր հովանավորության տակ, որովհետև արդեն սկսեցինք արտասահմանյան հյուրախաղեր ունենալ (Ֆրանսիա, Միջին Ասիա, Չեխոսլովակիա, Սլովենիա և այլ երկրներ): Եվ այդ ժամանակ բավական երիտասարդ տարիքում ունեցա հաջողություն ու ինձ շատ էին սիրում: Իսկ մինչ Կոնսերվատորիա ընդունվելը ինձ լսել էր Առնո Բաբաջանյանը ու այդ օրվանից սկսվել էր մեր համագործակցությունը: Ինքն ապրելով Մոսկվայում և ունենալով իր ձեռքի տակ ռուսական աստղերի, որոնք հրաշալի էին երգում, անչափ կապված էր Հայաստանի հետ: Չկար մի այդպես տարի, որ նա մի 2-3 անգամ չգար հայրենիք: Ու այդպես մեր ստեղծագործական համագործակցությունը շարունակվեց մինչև իր մահը: Նա շատ կարևոր ստեղծագործական դեր խաղաց իմ կյանքում:
Հետաքրքիր է, ինչպե՞ս Ձեր ընտանիքը համակերպվեց Ձեր ընտրած ուղու հետ, հատկապես, որ անընդհատ հյուրախաղերի պետք է մեկնեիք:
Հիշում եմ, երբ սկսեցի երգել տնային «ժողով» եղավ ազգականների հետ, թե արդյոք արժե, որ իրենց աղջիկը բեմ դուրս գա էստրադային երգերով` ունենալով այդպիսի «սոլիտ», ազնվական մասնագիտություն, ինչպիսին դաշնակահարուհի լինելն է: Բայց Մարտին Վարդազարյանը եկավ, խոսեց ընտանիքիս հետ, ասաց, որ ռադիոյում նոր է ստեղծվում խումբը, այդտեղ պետք է ձայնագրվեն մեր հայ կոմպոզիտորների երգերը ու իրենց համար պատիվ է միայն, որ ես այդքան պրոֆեսիոնալ ձևով կատարեմ դրանք: Հավատացրեց նաև, որ որևէ խնդիր չկա, քանի որ իրենք շատ ճամփորդություններ չունեն: Բայց այդ ժամանակ ինձ Կ. Օրբելյանը մեկ ամսով հրավիրեց իր մոտ, քանի որ այնտեղ ինչ-որ խնդիր էր ունեցել երգչուհու հետ ու մնացել էր առանց մեներգչուհու: Զանգահարեց, թե. «Райичка, довай сабирись и преизжай»: Այդ ժամանակ Բելլա Դարբինյանն էր իր միակ երգչուհին ու ինչ-ինչ պատճառներով վերադարձել էր Երևան, իսկ Մոսկվայում պետք է Հայաստանի օրեր լինեին ու Կալոնի դահլիճում պետք է ելույթ ունենար նաև Օրբելյանի նվագախումբը: Եվ այսպես, Օրբելյանը խնդրեց , որ մեկնեմ ու ներկայացնեմ Հայաստանը` կատարելով Բելլայի երգերը: Իսկ Բելլան երգում էր «Հավատում եմ քեզ և չեմ հավատում» երգը լրիվ ուրիշ տոնայնության մեջ` չհամընկնող իմ ձայնին: Մի խոսքով, կատարեցի երեք երգ: Հետո, երբ հյուրախաղերից վերադարձանք, ես արդեն Կոնսերվատորիայի առաջին կուրսում էի սովորում ու գիտեի, որ իրենք տարվա մեջ 9-10 ամիս հյուրախաղերի են լինում: Դրա համար էլ ասացի, որ պետք է սովորեմ, քանի որ ծնողներս թույլ չեն տալիս հյուրախաղերի մեկնել:
Փաստորեն, կրկին վերադարձաք ռադիոյի նորաստեղծ էստրադային խումբ:
Այո, այն գործում էր Մարտին Վարդազարյանի ղեկավարությամբ, որը հետագայում վերածվեց էստրադային սիմֆոնիկ նվագախմբի, որն առ այսօր կա: Գիտեի, որ այնտեղ ինձ համար ավելի հարմար պայմաններ են և՛ ուսման առումով, և՛ հետո երրորդ կուրսում արդեն բալիկ ունեի: Իսկ մեր ռադիոյի նվագախմբում արտասահմանյան հյուրախաղերը տևում էին ընդամենը ամիս ու կես: Ու դեռ չընդունված ռադիոյի նվագախումբ, ես արդեն 50 երգ ունեի ձայնագրած, այդ թվում Ռոբերտ Ամիրխանյանի երաժշտությամբ ու Ալիսա Կիրակոսյանի բառերով գրված երգեր, Ալեքսանդր Աճեմյանի երաժշտությամբ ու Գևորգ Էմինի բառերով «Իմ մայրիկ» հրաշալի երգը, ինչպես նաև «Ազգ իմ փառապանծը», «Մի արև ու դու», շատ լուրջ ու ներկայանալի երգեր էի կատարում Առնո Հարությունովիչի երգերից` «Հեյ, աստղեր», «Քեզ տեսա, սիրեցի» և այլն: Ցավոք, այդ երգերը հիմա այդքան չի ցուցադրվում, երիտասարդությունը չգիտի դրանց մասին, չգիտեմ ինչն է պատճառը, թեպետ այսօր այնքան շատ են երգիչները, որ նորերն էլ պետք է ներկայացվեն: Բայց այն ժամանակ բեմում միայն ընտրյալներն էին: Բոլորն էլ անհատականություններ էին` իրենց մարդկային տեսակով, իրենց ձայնի որակով ու կատարումներով, երբեք մեկը մյուսին չէր նմանակում: Արտաշես Ավետյանը իր կատորաղական հանգիստ ու գեղեցիկ տեմբրով, գուցե մի փոքր չափազանցնում եմ, բայց, կարծես, հայկական Ֆրենկ Սինատրան լիներ, Բելլա Դարբինյանն առանձնանում էր իր շատ գեղեցիկ թավ ձայնով, հայկական երգերի ու անգամ ռուսական ռոմանսների մեջ իր խորությամբ, կամ Էռնա Յուզբաշյանն իր շատ հետաքրքիր, էմոցիոնալ կատարողականով, Զառա Տոնիկյանն իր թռչող ձայնով նույնպես շատ գեղեցիկ երգեր ուներ:
Դուք նշեցիք անուններ, որոնք միայն պատկառանքի են արժանի, ինչո՞ւ այդ սերնդին չփոխարինեցին այնպիսիները, որ կգերազանցեին նրանց:
Ազատ շուկան, դա այնքան պարզ է: Հիմա ով գումար ունի, կարող է ձայնագրվել` լինել պրոֆեսիոնալ, թե ոչ պրոֆեսիոնալ: Իհարկե, հնարավոր է ձայն ունենան, բայց այն կիրթ ու հղկված կատարումները, որոնք անհրաժեշտ են, պետք է հնչեն և հանրությանը ներկայացվեն, դա չկա: Ուղղակի, այսօր իրենց ներքին էմոցիաներն արտահայտում, ասենք, հաճախ իրենք էլ բառերը գրում են ու մեծ մասամբ այդ բառերը մեկը մյուսին նման են: Էլ չեմ ասում, որ Հայաստանի կազմավորման հեղեղուկ վիճակից նոր էինք ամրանում, երբ ինչ տիպի մարդ ասես չմտավ երգարվեստ ու, ընդհանրապես, արվեստի ոլորտ, է՛լ թուրքական, է՛լ արաբական, է՛լ հունական ինչ ռիթմեր ասես չներթափանցեցին, անգամ հնդական ֆիլմերից էին կտորներ վերցնում, կպցնում իրար ու շատ «վարպետորեն» այդ ամենը ներկայացնում որպես իրենց երգեր:
Երգերի ընտրության հարցում բծախնդի՞ր եք:
Դեռ ուսումնական տարիներին ամիսը մեկ պարտադիր մի երգ պետք է ստեղծեինք, չեմ ասում, որ բոլորը հրաշք երգեր են եղել, բայց հրաշալի էին իրենց տեսակի մեջ: Երբեք չի կարելի պարտադրաբար երգ կատարել, որովհետև երբ զգում ես, որ քոնը չէ, այդ երգը չես կարող արտաահայտիչ կամ այնպես կատարես, որ ինքդ էլ գոհանաս: Ի դեպ, նկատել եմ, որ այն երգերը, որոնց հանդեպ բավականին անտարբեր եմ եղել, որովհետև ոչ մեղեդային, ոչ բառերի առումով իրենցից ինչ-որ բան չեն ներկայացրել, բայց ստիպված եմ եղել կատարել, երբ դրանք մեկ ուրիշը կատարել է, ավելի հաջողվել է իր մոտ: Հավանաբար, դա նրանից է, որ, պարզապես ինձ դուր չի եկել այդ երգը: Այսօր ունեմ 400-ից ավելի երգեր հատուկ իմ կատարողականի համար գրված` և՛ լիրիկական-քնարական երգեր են, և՛ հայրենասիրական: Շատ եմ ափսոսում, որ այսօր հիմնականում լսվում է եթե կանչում են համերգի, ապա պետք է հնչի կամ «Ազգ իմ փառապանծը», կամ էլ Երևանին նվիրված ինչ-որ երգեր, որոնք իմ ստեղծագործական կերպարը չեն ամբողջացնում, դրանք փոքրիկ նմուշներ են, որոնք իմ երգացանկում եղել են: Ինձ շատ է ուրախացնում, որ հիմա այդ երգերը երգում են մեր երիտասարդները ու, կարծես թե, հետ քայլ եղավ ռետրո երգերին, որոնք իրական, հայկական երգեր են` ոչ համեմված այդ ավելորդ մելիզմներով, մանր խաղիկներով, դարձվածքները շատ ավելի մաքուր ու հայկական են:
Ե՞րբ սկսեց ժողովրդականություն վայելել Ռաիսա Մկրտչյանը:
Շատ հետաքրքիր էր, որ կոմպոզիտորների կողմից գրված երգերս այդքան շուտ ընկալելի չէին: Բայց հենց ժողովրդականին անցա, արդեն երբ շուկա էի գնում բղավում էին. «Վա՜յ, Ռաիսան ա, Ռաիսան ա, «Ծիրանի ծառն ա» երգում, աղջի՛կ ջան, արի այստեղ քեզ էժան կտանք…»: Անկեղծ ասած, մի տեսակ վիրավորվում էի, մտածում էի այդպիսի հրաշալի երգեր եմ երգել, այդքան բարդ ու արժեքավոր, երբեք արձագանքն այդպիսին չի եղել, մինչդեռ մի «Ծիրանի ծառը» ավելի մեծ ժողովրդականություն ունեցավ:
Ձեզ երջանիկ համարո՞ւմ եք և այսօր ինչի՞ համար եք ափսոսում:
Հրաշալի է դասավորվել ամեն ինչ, կարծես թե, վերևից ինչ-որ ուժ ինձ միշտ ուղղորդել է: Ես ջանքեր չեմ թափել երգչուհի դառնալու համար, դա եղել է ինձ համար որպես հաճույք: Մի մեծ երջանկություն է, երբ ստեղծում ես երգը, դու ես առաջին կատարողը և քո ներաշխարհը, քո զգացումներն ես դնում այդ երգի մեջ ու ծնվում է այն: Երջանիկ պահեր են, երբ դուրս ես գալիս ձայնագրությունից, լրիվ անէացած ինչ-որ վիճակում… Ինձ համար դա Աստծո պարգև էր: Շատ գեղեցիկ երգեր ունեմ, շատ եմ ափսոսում, որ ժամանակներն ու մոտեցումներն այդքան փոխվեցին:
Ի՞նչ է այսօր երազում վաստակաշատ երգչուհին:
Ինձ շատ մեծ ցավ է պատճառում, երբ Մոսկվայում տեսնում եմ, թե ինչպես են հայ տղայի թևերը ոլորում կամ, ընդհանրապես, մեր հայրենակիցների հանդեպ արտերկրում վատ վերաբերմունքի արժանացնում: Լավ վիճակից չէ, որ մեր տղաներն այնտեղ են հասել, երազում եմ, որ գոնե ամեն մեկն իր մասնագիտությամբ աշխատանք ունենա այս կյանքում ու ապրի իր երկրում:
Հարցազրույցը` AAD.AM-ի
Filed under: Uncategorized, ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ by admin
No Comments »
Ծաղրանկարիչ Տիգրան Հակոբյանը
